Türkiye’de uzun yıllar tek tip sigorta sistemi maalesef tam oturtulamamış ve sürekli değiştirilmiştir. Bu bazen hükümetlerden hükümete bazen de 10-20 yıllık değişim programları ile sürekli değiştirilmiştir. 1976 yılında yapılan köklü sigortacılık sisteminin değişim adımlarını, 1999 ve 2008 yıllarındaki değişiklikler takip etti. Yapılan her değişiklikte hükümetlerin amaçlarına bakıldığında eşit işe eşit ücret mantığının hakim olduğunu görmekteyiz. Yapılan bu baş döndürücü değişikliklerden ötürü halkın kafası bir hayli karışmış durumda. Mesleğe 4/a’lı başlayan biri, mesleğinin ortalarında göre 4/b’li olabilmektedir. Yine aynı kişi çok farklı bir kadro ya da sigorta pozisyonundan emekliye ayrılabilmektedir. Bu yazımızda da bu karışık konular arasında yer alan birçok çalışanın merak ettiği, 4/b sigorta nedir? Sorusuna ayrıntılı cevap vereceğiz.
Eski adı bağ-kur olan 4/b sigortalısı demek, günümüzde en basit tanımı ile; esnaf, ticaret erbabı, zanaatçılar( burada demirci, bakırcı, terzi vb. üretici durumundaki küçük esnaf kesim kast edilir), serbest meslek erbabı gibi kişilerin sahip olmuş olduğu sigortalılık durumudur. Eski adıyla bağkur , yeni adıyla 4/b sigortalıların durumlar:
- Eski usul basamak sistemi yerine prime esas kazanç sistemi mevcuttur.
- Gelir beyanına göre prim yatırılacağı için he 4b linin gelirleri oranında prim göstermeleri gerekmektedir. Gelir beyanı yapmayan 4b’liler asgari kazanç üzerinden prim ödeyecekleridir.
- İşverenler yanlarında çalışan işçilerin bürüt kazançlarından daha düşük oranlarda prim gösteremezler. Böyle bir durumla karşılaşan işçiler hemen prim hata formunu doldurup gereken prim kaybının önüne geçmelidir.
- 2008 öncesi bağkur sistemine göre iş kazası ve hastalıkları kapsamında değerlendirilmeyen 4b’liler, 2008 sonrası yapılan değişiklikle bu haklara sahip oldular.
- 5510 sayılı kanunun 37. Maddesi gereği iş kazaları sırasında ya da daha sonra iş sebebi ile ortaya çıkacak hastalıkların tanımlanmasında 4/b’lilerin durumu açıklanmıştır.
Kazanılan diğer bir hak da özürlü ya da iş göremez durumda olan 4/b’lilerin emeklilik hakları ile yapılan pozitif düzenlemedir. Aşağıdaki tabloda yapılan düzenlemenin ayrıntıları mevcuttur.
| Bağ-Kur’lular Çalışma Gücünde Kayıp Oranı | ||
| %60 ve daha çok olanlar | %50 – %59 arası olanlar | %40-%49 arası olanlar |
| 15 yıl, 3 bin 960 gün | 16 yıl, 4 bin 320 gün | 18 yıl, 4 bin 680 gün |
4b’lilerin doğum yapması durumunda dinlenme parası alabileceklerdir. Bunun için doğumdan önce son bir yılda en az 90 gün priminin yatması, doğumun gerçekleşmesi ve kadının iş ortağı olmaması gerekmektedir. Ayrıca askerlik borçlanması konusunda da yapılan düzenlemeye göre; eskiden yapılan kısmi borçlanma sınırlaması kaldırılıp isteyen kişiye askerlik gün sınırını aşmamak kaydı ile istediği kadar borçlanma serbestisi getirildi.
